Bir Kadın Olarak

Bizim Hikayemiz’de dile gelen hikayeleri ilk elden dinleyen, kaydeden, derleyen, hikâye anlatıcısının istekleri doğrultusunda editleyen ve anonimize eden, gittikçe büyüyen ve çoğalan dijital/görsel ve işitsel arşive yükleyen, yüklerken olabildiğince nötr kalmaya gayret ederek hikâyenin anlatıcısı olan özneyi, durumunu, koşullarını, mekânsal ve sınıfsal, bireysel ve kamusal konumlanışını tariflemeye çalışan ve tamamı kadın olan araştırmacılarız.

Bu çalışma sürerken, kimi zaman yüz yüze, salgın koşullarında çoğu zaman zoom, whatsapp call, skype ya da telefon görüşmesi gibi aracı platformlarda vuku bulan bu görüşmeler ve sonrası çalışmalar esnasında bir soru zihnimizi çokça meşgul etti. Ya bizim hikâyemiz? Kendi hikâyelerimiz kimi zaman arka planda kimi zaman birbirimizle yaptığımız toplantılarda hem bu hikâyelerle hem birbirimizinkiyle söyleşti. Kimi hikâye anlatıcıları sözlü tarih görüşmesi esnasında bize bizlerin hikâyelerini sordu. Çok haklı olarak. Çünkü bu hikâyelerin anlatıcısı da seslendiği kitle de kadın/lar. Hedef kitleye hikâyeyi taşıyan da kadın/lar. Ya bu taşıyıcının hikâyesi? İlk dinleyen, kâh kahkahayla kâh gözleri dolarak ilk etkilenen; taşıyıcı, ileten, aktaran, ulak ve kulak olan kadının yani bizim hikâyemiz? Bizim Hikâyemiz’I ilmek ilmek ören seslerin, sözlerin neresinde/yiz?

Bu sorunun hemen akabinde bir sorular silsilesi geldi. Çalışma boyunca bir kartopu ne kadar büyüyebilirse o kadar büyüdü ve büyümeye de devam ediyor. Çalışmaya başlarken durduğumuz, olduğumuz yerden başka bir yerdeyiz artık. Gerek duygusal gerek zihinsel olarak.

Hayatın içinden ve hayata dönen bir çalışma sözlü tarih çalışması. Geçmiş hatırlanırken, hafıza bugünden geriye taranırken ve genellikle çocukluktan, ilkgençlikten yetişkinliğe ve bugüne uzanan bir sahada kronolojik bir kazı çalışması yapılırken, “bir kadın olarak” yaşananlar, duyumsananlar anlatı olurken kişinin kendi kendine bile üzerine düşünmediği ne çok an ve anı çıkıyor ortaya. O anları pek çok kez yaşadık anlatan ve dinleyen olarak. Bu özdeşleşmeler bu çalışmada da özdüşünümselliğe dönüştü çoğu zaman.

Aile’de ortaklaştık kimi zaman. Aile içi iletişimde ya da iletişimsizlikte, çocukluğun yabansı yalnızlığında:

ED_İzmir_06: “Klasik bir aileydik işte, iletişimi olmayan bir aile.” –(yakında sitemizde)

ED_İstanbul_04: “... sevgilisiyle değil, bir arkadaşıyla hayat arkadaşı olmalı; insanlar ev arkadaşı olmalı. Beraber bir çocuk büyütebilirler, hatta çocuğu beraber yapabilirler...” https://www.bizimhikayemiz.org/ed-istanbul-04

Kimi zaman ve kimimiz için bu özdeşleşme zaman ve mekândan bağımsız olarak ebeveynle ilişkilenmede çıktı ortaya. Kız çocukları ve anneler ve babalar başlığında:

NT_Ankara_01: “Annem daha geleneksel bir kadındı, çok politik olduğunu söyleyemem ama şimdi zamanla fark ediyorum ki o da aslında çok politik bir kadınmış.”

“Babam daha rahat bir kişilik, belki kadın-erkek ilişkisinde babam daha rahat olduğu için annem o role girdi. Yıllar sonra onu fark ediyorum aslında.” https://www.bizimhikayemiz.org/ta-ankara-01

AT_İstanbul_11: “Devlet eşittir baba, baba eşittir devlet. Bizim zaten ailemizde babam devletti. Biz babamı aştıktan sonra hiçbir şeyin bizi yere çalamayacağını düşündük.”

“O kapıdan annemin arkasından çıkıp gitmeseydim başka biri olacağıma inanıyorum. Çünkü çok zordu, aşırı zordu yani.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-11

Annelere biçilen rollerden azade kılınan babaların sahip olduğu konfor alanının sağladığı avantajlı konumun olsun, yıllar sonra annelerin politik tutumunun nasıl bir çizgi izlediğinin, doğal feminist oluşlarının ya da zamanla ve olup bitene karşı tutum alışlarla feministleştiklerinin fark edilişinde olsun, çıktı ortaya: 

MC_İstanbul_06: “Babamı hiç hatırlamam. Babamı bir figür, bir güç olarak hiç hatırlamıyorum. Çünkü hep annemdi, annem mücadele ederdi.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-06

ED_İzmir_03: “...insanlar sana babanın annene yaşattığı şeyleri hala yaşatabiliyorsa, annenle aynı düzeyde bunları yaşayabiliyorsan, aynı düzeyde bunları görmezden gelip tolere edebiliyorsan, o köklerimizden çok uzağa gitmemişiz diyorum, bazen.” https://www.bizimhikayemiz.org/ed-izmir-03

AT_İstanbul_13: “Yani biraz çocuklukta belki biraz anneden yoksun büyüdük, aynı evin içindeydik belki ama annem o kadar meşguldü ki beş çocuğun karnını doyurmakla, çamaşırını yıkamakla.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-13

AT_Diyarbakır_02: “Annem gibi bir anne olmuşum ben farkında olmadan.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-diyarbakir-02

AT_Diyarbakır_01: “Dönüp dolaşıp annenin sana verdiği kadın oluyorsun.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-diyarbakir-01

MC_İstanbul_02: “Mesela her 8 Mart’ta annem,’ bu eylem nerede? Eee, oralara yürüyemem, ben sizi bilmem nerede, yemeklerde bulurum’ deyip gelir oldu. Annem, mümkün değil, gençliğinde tek başına sokağa çıkmazdı. Ki 30’unda evlenmiş, okumuş ve çalışan bir kadından bahsediyoruz…” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-02

Kimi zaman da erkek çocuk arayışında olunduğu aile içinde, akraba çevresinde, mahallede sezdirilen çok kız çocuklu ailelerde yetişmelerde özdeşleşildi:

MC_İzmir_01: “Evde hep şeyi hatırlıyorum. Beş tane kız olmanın getirdiği bir şey var. Hep böyle babamın erkek istiyor olmasının, böyle bir tepedeki şeyi, bir hissiyatı.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-izmir-01

Ve özgüvenin kuruluşunda ya da kırılışında:

MC_İstanbul_03: “…yanlışım ben…içten içe, alttan gelen bir ses, annemin sesi, babamın sesi: sen yanlışsın (diyordu)…aslında belki direk onların da sesi değil o, toplumun sesi.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-03

MC_İstanbul_06: “Zaman içerisinde öğrendim, her insanın aslında yeteneklerinin farklı olduğunu, her insanın kendi çapında başarılarının olduğunu.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-06

ED_İstanbul_02: “...şimdi böyle taciz hikayeleri vesaireleri takip ederken şey çok garip geliyor ama ben de düşündüğüm zaman ilk gelen şey buydu. Acaba ben bir şey mi yaptım? Ben buna sebep olacak işte bu onu cesaretlendirecek, bir şey mi yaptım, suçlamasını ilk aklıma gelen şey çok enteresan bir şekilde buydu yani. Hala da kadınlarla ilgili böyle şeyler okurken nasıl böyle bir şey düşünebilirsin diye aslında dönüp o günkü kendime kızar şekilde kendimi buluyorum yani. Nasıl?” https://www.bizimhikayemiz.org/ed-istanbul-02

Sevgi ve ilgi istemelerde, bu yüzden ebeveynin (ve genellikle babanın) gözüne girmek, aferin almak çabalarında, okulda çalışkan ve iyi öğrenci olarak sıyrılmalarda, takdirlik öğrenci olarak ilk sıralarda olmalarda, erkek gibi olmak zorunda kalmalarda özdeşleşildi:

MC_İstanbul_11: “Bir yandan da mükemmel olmam için annem de babam da … ne yapıp ettilerse, benim hep mükemmel olmam gerekti. Bütün çocukluğumda, gençliğimde ve genç kadınlığımda. Belki bu yaşıma kadar.”

“İlkokulu safi başarı olarak hatırlıyorum. Yani ne denir o çocuklara, takdirlik öğrenci. … Karne günü babamın gözündeki o ışık için mi yaptım bütün bunları, hiçbir fikrim yok.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-11

MC_İzmir_02: “Bazen sorguluyorum, bu da niye böyle, yani güçlü olmak için illa erkek gibi mi olmak lazım?” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-izmir-02

Bazen kimliğimize ilmek ilmek işlenende. Kimliğimizin geçmişinde, kolektif hafızanın kişisele sızdığı yerde buluştuk:

NT_Ankara_14: “15 Temmuz’da olan gece benim mesela hemen Çorum olayları aklıma geldi ki yine ikicilik olacak diye geldi aklıma yani.” - (yakında sitemizde)

AT_İstanbul_05: “Lisede uğradığım ayrımın da kadın olduğum için uğradığım bir ayrım olduğunu fark etmedim, daha çok başörtülü olduğum için olduğunu düşündüm.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-05

AT_İstanbul_13: “Dört kız kardeş biraz kapalı büyüdük aslında, hani, kapalı bir kutu. Sırf görüntü itibariyle kapalı olmadık, içten de bizi kapattılar.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-13

Kadınlık durumumuzu evli, bekar, anne olan, olmayan diye kategorilere ayıran, ayrıştıran, yalnızlaştıran ve gözetim altına alan tutumlara isyanımızda buluştuk:

ED_İzmir_01: “Kimsesiz hissettim kendimi bir dönem, çok”. 

“Yalnız bekar bir kadınsan etraftaki insanların gözü oluyor, seni takip etmeyi seviyorlar.” https://www.bizimhikayemiz.org/ed-izmir-01

ED_İzmir_09: “Yaptığın bir işte erkek sürekli böyle tepende; sürekli seni gözetleyen; sürekli sana bakan; gidip gelip sana laf sokan. … Böyle erkeklerle çalışmak.”

ED_Izmir_09: “Hiçbir şey için geç değil, her şeye yeniden sıfırdan başlayabilir insan, yaşın kaç olursa olsun.”  - (yakında sitemizde)

AT_İstanbul_12: “çok garip bir özgürleşme hissettiğimi fark etmiştim aslında o kuralların dışına çıkmakla.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-12

Neredeyse hepimizin özdeşleştiğimiz ve buluştuğumuz yer olarak aile tanımında, kız çocukluğunun, ergenliğin, yetişkinliğin sınırlar çizilmiş mekânsal alanını fark edişlerde ve isyanlarda buluştuk:

MC_Antep_02: “Her ne kadar böyle çok seküler, modern, açık görüşlü gibi bir görüntü olsa da, ataerkil kodların gayet yerinde olduğu bir aileydi bizim aile.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-antep-02

AT_İstanbul_06: “Bir gün şöyle dediğini hatırlıyorum: ‘Çünkü kızım ben ataerkilim ve bunu da değiştiremem, bu böyle olmak zorunda, senin ileride ailen olacak, bunu böyle öğrenmek zorundasın sen.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-06

MC_İzmir_02: “Ortaokulu bitirdim, liseyi bitirdim. Hep İzmir’de, hep yürüyüş mesafesinde okul eve. Yani çok uzağa gidemiyoruz, ipler kısa.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-izmir-02

MC_Antep_03: “Bu topluma doğmuş bir kadınsınız, size biçilmiş bir rol var. Sizi önceden tanımlayan, sınırlayan bir şeyler var.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-antep-03

Neredeyse demeyeceğiz bu kez, hepimizde ortaklaşan kadınların bağımsızlaşma, kendini bulma, güçlenme, politikleşme ve yeniden yeniden inşa eden, var eden, umut ilkesini doğuran ve yaşatan pratiklerinde ve hayallerinde ve kadınların dayanışmasında buluştuk:

AT_İstanbul_08: “Kendi ayaklarımın üzerinde durmayı başardım. Kimseye minnet etmedim.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-08

ED_İzmir_10: “Yalnız olmama halini sürekli hissettirmek ve hissetmek istiyorum, yalnız değiliz!” (yakında sitemizde)

NT_Antep_06: “Hayatımın en beni geliştirdiği, dönüştürdüğü yer, zaman, alan siyasete katıldıktan sonra oldu. Daha hızlı bilinçlendim, kendimi farkında vardım, çok güzel dostluklar edindim.” https://www.bizimhikayemiz.org/nt-ankara-06

NT_Ankara_12: “Herhangi birisine sor, feminizm de. Suratına güler. Güler yani. Hahaa… sanki geyik muhabbeti yapıyosun. Bakış açısı bu...bu çok uzun bi yol, hani aradaki bu kopuşu kapatmak çok zaman çok.” https://www.bizimhikayemiz.org/nt-ankara-12

MC_İstanbul_11: “En sonunda yine de dayanışabiliyor; o kapasite var yani kadınlarda. Mesela erkekler o içtenliğe sahip değil, o cesarete sahip değil.”

“Öyle hayal ederim ki mesela, gerçekten sadece kadınların yönettiği bir hastanede çalışsam ne kadar güzel olur. Aşk’la yaparız işimizi, böyle heyecanla.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-11

MC_Antep_03: “Geriye dönüp baktığınızda o birlikte büyümüşlük, o kız arkadaşlığı ilişkisinin her şeyin önünde olduğunu düşünüyorum.”

“Ben kadınlardan umutluyum ya. Yine de bir değişim olacaksa kadınlarla olacağına inanıyorum.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-antep-03

MC_Diyarbakır_01: “O süreçte yaşananlar kadınları çok fazla yalnızlaştırdı. Yine biz kadınlar birbirimizin yurdu olduk. Yine biz kadınlar birbirimize kol kanat gerdik.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-diyarbakir-01

MC_İzmir_02: “Kadınlar, hep kadınlar. Kendini geliştiren, okuyan, konuşan hep kadınlar. Biraz psikodrama, biraz psikoterapi gibi oluyor kitap kulübü, renkli oluyor.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-izmir-02

MC_İstanbul_08: “Hiyerarşinin olmadığı ve sadece kadınların olduğu bir yerde, nasıl verimli konuşmaların yapıldığını, yapılabileceğini ben ilk defa orada gördüm.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-08

MC_İstanbul_04: “Bu ülkede şu an en değer verdiğim şey kadın dayanışması, kadınların gücü, kadınların yapabilecekleri.” https://www.bizimhikayemiz.org/mc-istanbul-04

AT_İstanbul_05: “Kadınlarla bir arada olmak, onlarla paylaşmak ve o dayanışmayla büyümek (…), daha önce hiç bu kadar güçlü hissetmemiştim.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-05

AT_İstanbul_07: “O zamanki benle, şu anki ben arası dağlar kadar fark var. Daha güçlüyüz, yalnız olmadığımızı biliyoruz, sesimizi duyurabileceğimizi biliyoruz.”

“Böyle bir ortamda ‘Umut,’ diyoruz, bir yerde böyle tam düşecek gibi oluyorsun ama bir yerden yine bir kadın hareketi görüyorsun, bir oluşum görüp yine cesaretleniyorsun.” https://www.bizimhikayemiz.org/at-istanbul-07

“Bir kadın olarak” buluştuğumuz yerleri, kesişen yollarımızı, ortaklaşan deneyimlerimizi elbette bunlarla sınırlamak imkansız. O kadar çok ki, o kadar çok deneyim, duygu, izlenim iç içe giriyor ki. Bunları anlatmaya bunlar üzerine düşünmeye ve sorgulamaya devam ediyoruz. Ortaklaştığımız kadar ayrıldığımız yerler de var mutlaka. Ayrıldığımız o yerleri belirleyen toplumsal, sınıfsal ve politik art alanlar da… Yaşamlarımıza dahil olan karakterler, evler, nesneler, yollar ve izlekler farklılaşabiliyor. Başa çıkma ve hayatı yeniden yeniden kurma stratejilerimiz farklılaşabiliyor. Hane içinde ve dışında. İzleyen bültenlerimizde yerimiz elverdiğince, dilimiz döndüğünce onları da yazarız. Onların dile geldiği anlatılardan kupleler de paylaşırız elbette.

Ancak asıl temennimiz her biri biricik olan bu hikâyelerin tümüne kulak vermeniz. Onları görünür ve duyulur kılmanız.

Hikâye devam etmekte ...

Şubat ayında yayınladığımız ve salgın döneminde yaptığımız sözlü tarih görüşmelerine, günlüklere ve röportajlara;

Sitemizden

Twitter Hesabımızdan

Youtube Kanalımızdan

 ulaşabilirsiniz.

Her türlü katkıya, öneriye ve eleştiriye açığız, düşüncelerinizi lütfen bize yazın.