Herk-de-Stad

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Herk-de-Stad
Herk
Stad in België Vlag van België
Herk-de-Stad (België)
Herk-de-Stad
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Limburg Limburg
Arrondissement Hasselt
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
43,03 km² (2021)
78,47%
12,13%
9,4%
Coördinaten 50° 56' NB, 5° 10' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkingsdichtheid
12.817 (01/01/2023)
49,5%
50,5%
297,87 inw./km²
Leeftijdsopbouw
0-17 jaar
18-64 jaar
65 jaar en ouder
(01/01/2023)
17,98%
59,65%
22,37%
Buitenlanders 3,86% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester Bert Moyaers (Vooruit)
Bestuur Vooruit, Open Vld, CD&V
Zetels
Vooruit
Open Vld
CD&V
N-VA
Onafhankelijk
NIEUW
Groen
23
6
5
5
3
2
1
1
Economie
Gemiddeld inkomen 21.744 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad 4,81% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
3540
3540
3540
3540
Deelgemeente
Herk-de-Stad
Berbroek
Donk
Schulen
Zonenummer 013 - 011
NIS-code 71024
Politiezone Limburg Regio Hoofdstad
Hulpverleningszone Zuid-West Limburg
Website www.herk-de-stad.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Hasselt
in de provincie Limburg
Portaal  Portaalicoon   België
Oud-Gemeentehuis, nu Museum Centrum De Markten
Kasteel de Pierpont
Galgenmolen van Schulen, in 1954 overgebracht naar het Openluchtmuseum te Bokrijk

Herk-de-Stad is een stad in de provincie Limburg in België en is de hoofdplaats van het kieskanton Herk-de-Stad. Daarnaast behoort de stad tot het gerechtelijk kanton Hasselt 2.

Etymologie[bewerken | brontekst bewerken]

Herk-de-Stad werd voor het eerst vernoemd in 1107, als Harcke (Keltisch: arica is kleine rivier; of Germaans: harc is woud). Vanaf de 13e eeuw tot 1794 werd de plaats Wuest-Herk (West-Herk) genoemd. Onder Napoleontisch regime werd de naam Herck-la-Ville ingevoerd, ofwel: Herk-de-Stad, dit ter onderscheid van Sint-Lambrechts-Herk. Later werd het vertaald in Herk-de-Stad, maar de stad verloor in België zijn stadsrechten. In 1985 werden deze bij koninklijk besluit hersteld.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Sporen duiden erop dat er reeds tijdens de Romeinse Tijd een nederzetting geweest moet zijn. De ligging langs de handelsweg Brugge-Keulen duidt op het belang ervan.

In 1107 wordt in een pauselijk document de naam Harke vermeld. In 1338 werd koning Eduard II van Engeland er tot vicaris van het keizerrijk aangesteld. Hij zou de keizer vervangen bij diens overlijden of bij afwezigheid. Herk floreerde in de 14e en 15e eeuw en werd reeds in de 14e eeuw versterkt (voor het eerst vermeld in 1389). Herk-de-Stad was een van de Goede Steden van het graafschap Loon. Het kreeg in 1386 zijn stadsrechten van de prins-bisschop van Luik. Er waren twee burgemeesters, tien raadsleden en vijf ambachten. De schepenen spraken vanaf 1417 Luiks recht voor de binnenkuip van de stad en Loons recht voor de buitengelegen gehuchten. Voor het Luiks recht trad de schepenbank van Luik op. Voor het Loons recht de buitenbank van Bilzen. De parochie behoorde tot het bisdom Luik, aartsdekenij Haspengouw, dekenij Sint-Truiden. Het patronaatsrecht van de kerk was in het bezit van het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw van Maastricht en was de moederkerk van Schulen en Wijer.

In 1971 werd Donk bij Herk-de-Stad gevoegd en in 1977 Schulen (waar Berbroek reeds bij hoorde sinds 1971).

De middeleeuwse stad is nog duidelijk herkenbaar aan het ruime marktplein en het eivormig patroon van de stadsomwalling dat bewaard bleef in de lanen die sind het begin van de 20e eeuw de ringweg vormen rond het stadscentrum. Er waren stadspoorten naar Sint-Truiden, Hasselt en Diest.

Aangezien in 1669, 1679 en 1781 stadsbranden plaatsvonden, ging veel van de oudere bebouwing verloren. De meeste woningen zijn tegenwoordig 19e-eeuws, al kunnen ze een oudere kern bezitten. Het stratenpatroon in de binnenstad bleef grotendeels behouden, op enkele wijzigingen na. Zo werd, na de aanleg van de Sint-Truidersteenweg in 1845, de Zoutbrugstraat de belangrijkste zuidelijke uitvalsweg, waar dat voorheen de Ridderstraat was.

Vanaf 1900 werd de stad een knooppunt van buurtspoorweglijnen met twee lijnen:

  • 1 juli 1900: Hasselt - Herk-de-Stad, verlengd tot Halen op 7 augustus 1905.
  • 15 mei 1913: Sint Truiden - Herk-de-Stad.[1]

De laatste trams reden op 25 januari 1948. In de begintijd was dit met stoomtrams[2] en later werden reizigers vervoerd met dieselautorails.

Buiten de oude binnenstad ontstond lintbebouwing bij enkele gehuchten. Ten noorden van de stad verrees een bedrijventerrein, Daelemveld genaamd.

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Herk-de-Stad is gelegen in het westen van Limburg langs de rivier Herk en halverwege de steenweg en spoorweg van Diest naar Hasselt (treinhalte in Schulen). Het gebied daalt langzaam af van het zuiden (55 m) naar de depressie van de Demervallei in het noorden (22 m). De bodems bestaan uit vochtige zandleemgronden en natte rivierklei. In het noorden ligt het Schulensbroek, een natuurlijk moerasgebied langs de Demer dat met de aanleg van de E314 vergroot werd tot het Schulensmeer.

Herk-de-Stad ligt op de grens van Vochtig-Haspengouw, Hageland en de Kempen.

Deelgemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Herk-de-Stad 20,29 6.271 309 71024A
2 Donk 5,91 1.780 301 71024B
3 Schulen 11,54 2.936 254 71024C
4 Berbroek 5,30 1.663 314 71024D

Overige kernen[bewerken | brontekst bewerken]

Schakkebroek

Aangrenzende gemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

   Aangrenzende gemeenten   
        Lummen        
           
 Halen   Hasselt 
           
 Geetbets (Vl.-Brab.)              Nieuwerkerken 

Demografie[bewerken | brontekst bewerken]

Demografische evolutie voor de fusie[bewerken | brontekst bewerken]

  • Bron:NIS - Opm:1831 t/m 1970=volkstellingen op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari - 1992 tot heden
Jaar Aantal[3]
1992 10.899
1993 11.033
1994 11.121
1995 11.283
1996 11.382
1997 11.435
1998 11.476
1999 11.574
2000 11.615
2001 11.590
2002 11.629
2003 11.609
2004 11.597
2005 11.663
2006 11.795
2007 11.874
2008 11.960
2009 12.081
2010 12.219
2011 12.264
2012 12.316
2013 12.330
2014 12.390
2015 12.463
2016 12.608
2017 12.694
2018 12.661
2019 12.636
2020 12.650
2021 12.716
2022 12.756
2023 12.817
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030

Politiek[bewerken | brontekst bewerken]

Structuur[bewerken | brontekst bewerken]

De stad Herk-de-Stad ligt in het kieskanton Herk-de-Stad en het provinciedistrict Sint-Truiden, het kiesarrondissement Hasselt-Tongeren-Maaseik (identiek aan de kieskring Limburg).

Herk-de-Stad Supranationaal Nationaal Gemeenschap Gewest Provincie Arrondissement Provinciedistrict Kanton Gemeente
Administratief Niveau Vlag van Europa Europese Unie Vlag van België België Vlag Vlaanderen Vlaanderen Vlag Limburg Limburg Hasselt Herk-de-Stad
Bestuur Europese Commissie Belgische regering Vlaamse regering Deputatie Gemeentebestuur
Raad Europees Parlement Kamer van
volksvertegenwoordigers
Vlaams Parlement Provincieraad Gemeenteraad
Kiesomschrijving Nederlands Kiescollege Kieskring Limburg Hasselt-Tongeren-Maaseik Sint-Truiden Herk-de-Stad Herk-de-Stad
Verkiezing Europese Federale Vlaamse Provincieraads- Gemeenteraads-

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Zetelverdeling gemeenteraad 2019-2024
6
6
5
5
1
De 23 zetels zijn als volgt verdeeld:

(Voormalige) Burgemeesters[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Lijst van burgemeesters van Herk-de-Stad voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Tijdspanne Burgemeester
1823 - 1836 Louis Claes
1836 - 1848 Joseph Chapelle
1848 - 1872 Pierre Vliegen (Katholieken)
1872 - 1884 Lodewijk Vandersmissen (Kath. Partij)
1885 - 1890 Servais Truyens
1890 - 1912 Jan Lambrechts
1913 - 1933 Zacharie Warnants
1933 - 1942 Raymond Enckels
1942 - 1944 Gaston Gevers
1944 - 1945 Theophile Ectors
1946 - 1947 Emile Buset
Tijdspanne Burgemeester
1948 - 1959 Alfons Vreys (CVP)
1959 - 1961 Désiré Vanerum
1961 - 1964 Julien Windmolders
1965 - 1970 Firmin Huygen (CVP)
1971 - 1976 Joseph Minten (CVP)
1977 - 1982 Henri Gilbert Ignoul (CVP)
1983 - 1989 Henri Knuts (BSP)
1989 - 2000 Firmin Steenbergen (SP)
2001 - 2010 Paul Buekers (SP / sp.a HdS)
2010 - 2012 Danny Pauly (sp.a HdS)
2013 - 2018 Bart Gruyters (CD&V)
2019 - heden Bert Moyaers (sp.a)

Legislatuur 2019-2024[bewerken | brontekst bewerken]

Burgemeester is Bert Moyaers (sp.a). Hij leidt een coalitie bestaande uit sp.a, Open Vld en CD&V. Samen vormen ze de meerderheid met 16 op 23 zetels.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976[bewerken | brontekst bewerken]

Partij of kartel 10-10-1976[4] 10-10-1982 9-10-1988 9-10-1994 8-10-2000 8-10-2006[5] 14-10-2012[6] 14-10-2018
Stemmen / Zetels % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 21 % 23 % 23
CVP1 / CD&V-NieuwA / CD&V2 44,331 10 40,931 10 25,311 5 20,81 4 20,471 4 30,04A 7 13,32 3 20,32 5
VU1 / NIEUW2 / CD&V-NieuwA / N-VA-Nieuw3 - 12,361 2 20,561 4 18,92 4 17,572 3 28,253 7 24,63 6
SP1 / sp.a HdS2 27,871 6 35,971 8 39,941 10 42,581 10 41,21 10 40,292 9 34,782 9 22,42 6
PVV1 / VLD2 / Open Vld3 - 10,741 1 14,191 2 14,762 3 20,762 4 19,832 4 19,353 4 21,63 5
Groen - - - - - - 4,32 0 6,3 1
He-He! - - - - - - - 4,8 0
Vlaams Belang - - - - - 9,85 1 - -
W.O.W. - - - 2,97 0 - - - -
GB 27,79 5 - - - - - - -
Totaal stemmen 6398 7231 7729 8338 8821 9056 9305 9598
Opkomst % 97,06 96,68 96,44 96,98 94,87 95,7
Blanco en ongeldig % 2,77 3,68 4,35 4,67 4,24 3,54 4,43 4,6

De zetels van de gevormde coalitie staan vetjes afgedrukt. De grootste partij staat in kleur.

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Dekenale Sint-Martinuskerk
Amandinamuseum in Schakkebroek
Ursulinenklooster
Schilderij van de heilige Amandina van Schakkebroek op haar missiepost in Taiyuan te China

Cultuur[bewerken | brontekst bewerken]

Dialect[bewerken | brontekst bewerken]

Het Herkse dialect is een typisch Oostgetelands dialect met overwegend Limburgse kenmerken. Opvallend is het verschil tussen het 'Herkers' en het 'Skielens', het dialect van deelgemeente Schulen, dat meer aansluit met het Hasselts.

Een kenmerk van het Herkers is de lange 'ui' klank. Verder kan men in het Herkers van oudere sprekers kenmerken terugvinden die erg aansluiten met kenmerken van het Oud-Nederlands, een stadium waaraan andere dialecten reeds lang voorbij zijn. Voorbeelden hiervan zijn de negatie met en/'n, en de verbuiging van het zelfstandig naamwoord na een voorzetsel.

Culinair[bewerken | brontekst bewerken]

Economie[bewerken | brontekst bewerken]

De stad heeft hoofdzakelijk een woonfunctie. In de kernen rond het oude stadsdeel is er veel agrarische bedrijvigheid. Industriële bedrijven zijn voornamelijk gegroepeerd in de zone tussen de steenweg Diest-Hasselt en de Herk. De stad kent momenteel een belangrijke toename van dag-, hoeve- en jeugdtoerisme. Het jaarlijkse festival Rock-Herk verwierf bekendheid wegens de gratis toegang. Het festival kwam in financiële problemen en moest de gratis toegang herzien, dankzij een crowdfunding bestaat het festival nog tot op heden, er moet nu wel inkom betaald worden, degenen die de crowdfunding hebben gesteund werden beloond met levenslang gratis toegang tot het festival dat jaarlijks een hoop festivalgangers naar Herk-de-Stad trekt.

Aan het marktplein bevindt zich De Markthallen, het Cultureel Centrum van de stad. Rondom de oude stadskern zijn er het Jessa-ziekenhuis, campus St.-Ursula en 2 secundaire scholen.

Bekende personen[bewerken | brontekst bewerken]

Bekende personen die geboren of woonachtig zijn of waren in Herk-de-Stad of een andere significante band met de gemeente hebben:

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Herk-de-Stad van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.